Heeft de thuiszorg een toekomst?

Maandenlang had het nieuws de media beheerst: Thuiszorg Amsterdam stond op de rand van de afgrond, de bestuurder had een buitensporige gouden handdruk meegekregen en Cordaan moest de reddende hand bieden. Eind 2008 had Fryslân zijn eigen kwestie. Samenzorg gooide de handdoek in de ring.

Directeur Peter Visch was de helpende hand toegestoken nadat de banken geweigerd hadden opnieuw krediet beschikbaar te stellen. De helpende hand kwam van de Kwadrantgroep die eind oktober bereid bleek de salarissen van de medewerkers uit te betalen. Het was het effectieve einde van de thuiszorgorganisatie. De zaak werd opgedeeld en ondergebracht bij Thuiszorg De Friese Wouden.

Het leverde een artikel op in de Leeuwarder Courant, maar verder verdween Samenzorg vrij geruisloos van het toneel. Al enkele jaren gonsde de Friese zorgsector van de vraag of in er thuiszorgorganisaties failliet zouden gaan, of zoals dat in jargon heet: omvallen.

Toch was het omvallen van Samenzorg nog voor velen een verrassing. Niet in de laatste plaats voor Peter Visch zelf. In september aangetreden als directeur bleek het nog niet zo eenvoudig alle cijfers bij elkaar te krijgen. Toen dat uiteindelijk wel gelukt was stond de teller op rood en binnen de kortste keren stond Visch zijn personeel in het Thialfstadion over een naderend faillissement te woord: ‘wat je ook doet als je morgen bij je klanten binnenkomt, laat je hoofd niet hangen, want als onze klanten het vertrouwen in ons verliezen, hebben we helemaal niets meer’.

Het blijft een wonderlijke zaak dat de hele Friese zorgsector zat te wachten op het omvallen van één of meer thuiszorgorganisaties, maar dat niemand op Samenzorg leek te letten. De organisatie is opgedeeld en verschillende onderdelen zijn op verschillende plekken ondergebracht.

‘Thuiszorginstellingen zijn in veel gevallen door fusies erg groot geworden. Daardoor zijn ze ook lastiger te besturen.’ Jelle Boomgaardt, manager van het Zorgkantoor Friesland, analyseert met een zekere Hollandse nuchterheid.

‘De AWBZ is stabiel. Groei van de zorgvraag is redelijk goed te voorspellen en bij te benen. Het is vast geld voor zeker werk. De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is echter van een heel ander laken een pak. Daarbij moesten de thuiszorginstellingen meedoen in de aanbesteding en dat bleek veel minder stabiel. Ik kan en wil daar geen oordeel over uitspreken, maar er is of te laag geoffreerd door de instellingen, of de gemeenten betalen te weinig voor de zorg; feit is dat de thuiszorginstellingen in ruw vaarwater zijn terechtgekomen en velen waren dar niet goed op voorbereid’.

Na de integratie van de gezinsverzorging en het kruiswerk ontstonden in Fryslân drie grote thuiszorginstellingen: Thuiszorg Zuidwest Friesland (ZWF)in Sneek, Thuiszorg De Friese Wouden (TFW) in Drachten en Thuiszorg Het Friese Land (THFL) in Leeuwarden. Ieder had een eigen verzorgingsgebied, ZWF in - zoals de naam al aangeeft - in de zuidwesthoek van de provincie, TFW in de zuidoosthoek en THFL alles boven de lijn Harlingen - Leeuwarden - Buitenpost.

Rond de eeuwwisseling ontstonden er echter nieuwe thuiszorgaanbieders. Sommige vroegen een AWBZ erkenning aan, maar er waren ook kleine organisaties - soms zelfs eenpersoonsbedrijfjes - die op basis van financiering vanuit een Persoonsgebonden Budget (PGB) gingen werken.

Daar bleef het ook niet bij: veel AWBZ-instellingen als verzorgingshuizen en gehandicapteninstellingen beperkten zich niet langer tot intramurale zorg, maar gingen ook zorg aan huis leveren.

Zo lag het werkveld erbij toen in 2007 de Wmo werd ingevoerd. De eenvoudige Huishoudelijke Hulp (HH1) was voortaan de verantwoordelijkheid van de gemeenten. Zij konden via aanbesteding de keuze maken wie deze zorg mocht gaan uitvoeren, per gemeente. Deze nieuwe werkwijze is in lijn met de wens van achtereenvolgende regeringen om meer marktwerking in de zorg van de grond te krijgen. Dat leverde eerder concurrerende zorgverzekeraars op, die hun reserves aanspraken om een zo laag mogelijke premie mogelijk te kunnen maken. Niet iedere verzekeraar kon dat lang volhouden en een golf van fusies deed het aantal zorgverzekeraars vlot teruglopen.

Ook de marktwerking in de thuiszorg leverde de nodige problemen op. Met name bij de aanbesteding door de samenwerkende gemeenten in Noordwest-Fryslân. Thuiszorgmedewerksters van de ‘verliezende’ partij Het Friese Land protesteerden in tot in Den Haag, tegen mogelijk ontslag en Het Friese Land vocht - met succes de gunning in de regio aan.

Kinderziektes en aanloopproblemen? Tegenwoordig is Peter Visch directeur van het aan Zorgkwadrant gelieerde Zorggarant, maar dat betekent niet dat hij nu in rustig vaarwater terecht is gekomen.

‘Zorggarant werkt in Noordoost Nederland in acht zorgkantoorregio’s van vier verschillende zorgkantoren en veertig gemeenten. Ze hebben allemaal hun eigen aanbestedingsregels en bestekken. Houd het maar eens bij’.

Eind november 2009 publiceerde Zorgbelang Fryslân het boekje "Heeft de thuiszorg een toekomst?". Daarin wordt aan de hand van interviews met professionals uit de zorgsector een beeld geschetst van de huidige gang van zaken en een aanzet gegeven voor een toekomstvisie.

Het boekje is te downloaden via de website van Zorgbelang Fryslân (058 2159222).